مرکز بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی آبزیان شهید رجایی ساری

مقدمه :

مقدمه را با اشاره به شعار سال رهبری آغاز می‌کنیم. سال 95 سال اقتصاد مقاومتی ، اقدام و عمل ، سال 96 سال اقتصاد مقاومتی ، تولید و اشتغال ، سال 97 سال حمایت از کالای ایرانی ، سال 98 سال رونق تولید و سال 99 سال جهش تولید ، این شعارها به ویژه عبارت اقتصاد مقاومتی نشان می‌دهد کشور ما تحت تاثیر عوامل مختلف وضعیت خاصی در بین جوامع جهانی دارد و دوران حساسی را سپری می‌کند و با انواع محدودیت‌ها مواجه است.

تحریم‌های اقتصادی ، صنعتی و علمی بر کشور ما تحمیل می‌شود. در این شرایط تولید و اشتغال با مشکل روبرو است . نرخ بیکاری هر ساله بیشتر می‌شود میلیون‌ها نفر از جوانان مملکت بیکار هستند. که خطری بزرگ برای هنجارهای جامعه محسوب می‌شود. برای خروج از این وضعیت و تحقق برنامه‌های توسعه و سند چشم انداز باید از تمام ظرفیت‌ها و امکانات کشور به طور کامل استفاده شود. تولید ملی افزایش یابد. بیکاری سم مهلکی برای فرد ، خانواده و جامعه است. ایجاد اشتغال در کنار تولید و توسعه پایدار باید مهمترین هدف سازمانهای دولتی و جامعه باشد. از هر اقدامی که موجب افزایش بیکاری می‌شود اجتناب گردد.

از اجرای هر طرحی که موجب وقفه در برنامه‌های تولید در حال و آینده می‌شود خودداری شود.

به نظر می‌رسد شعاراین سال ها، همگی ناظر بر یک هدف کلی و بزرگ هستند و آن توسعه اقتصادی ، اجتماعی کشور و رفع مشکلات مردم با افزایش تولید و ایجاد اشتغال است.

این شعار‌ها خطاب به گروه خاصی نیست ، سازمانهای دولتی ، مردم، بخش خصوصی و .... همه باید آن را راهنمای خود قرار داده و عمل نمایند. بر این اساس سازمانهای دولتی نیز باید از پتانسیل خود برای تولید و اشتغال استفاده نمایند.

از جمله این واحدهای دولتی مراکز بازسازی ذخایر هستند که زیر مجموعه  شیلات می‌باشند. این مراکز امکانات زیاد و پتانسیل بالایی برای تولید دارند. از این پتانسیل می‌توان علاوه بر بازسازی ذخایر ماهیان جهت تولید و ایجاد درآمد و اشتغال استفاده نمود.

این مراکز از جمله مرکز شهید رجایی ساری برای بازسازی ذخایر ماهیان دریا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند و ادامه فعالیت آنها ضروری است. ولی با کمبودها و مشکلات فراوانی درگیر هستند که اعتبارات دولتی برای رفع آنها کافی نیست. می‌توان با رفع موانع قانونی و استفاده از فضاهای خالی تولید نموده و درآمد ایجاد کرد و از درآمد حاصل در بازسازی و توسعه مرکز استفاده نمود.

مرکز بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی آبزیان شهید رجایی ساری:

مرکز شهید رجایی ساری تنها مرکز بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری ، ماهی سفید و کپور دریایی در استان مازندران است که نقش مهمی در ترویج و توسعه صنعت پرورش ماهیان گرم آبی ( کپور ماهیان) در گذشته ودر حال حاضر بازسازی و حفظ ذخایر ماهی سفید ، کپور دریایی و جلوگیری از انقراض نسل ماهیان خاویاری و تکثیر و ترویج پرورش ماهیان خاویاری دارد.

این مرکز در طی 31سال (از سال 1367 تا 1399) بیش از8/1 میلیارد بچه ماهی سفید، بیش از
42 میلیون بچه ماهی انواع ماهیان خاویاری و35 میلیون بچه ماهی کپوردریائی تولید و رهاسازی نموده است

معرفی مرکز بازسازی ذخایر آبزیان شهید رجایی ساری

مرکز شهید رجایی ساری در سال 1353در12 کیلومتری شمال شرقی شهرستان‌های ساری و میاندورود احداث گردید.

فعالیت این مرکز  با  مساحت اولیه  27 هکتاربه نام کارگاه پرورش ماهی سمسکنده آغاز و در طی چند سال  برحسب ضرورت و برنامه‌های تولید، توسعه یافته و در حال حاضر مساحت مرکزدرحدود  164 هکتار، که شامل استخر‌های خاکی پرورش بچه ماهی، سالن‌های تکثیر، انکوباسیون، پرورش ماهیان خاویاری،سالن پرورش لارو خاویاری(ونیرو ، سیستم آبرسانی و استخر‌های تولید غذای زنده  و....

 این مرکز در دو فاز ، فاز اول به مساحت154 هکتاردر شهرستان ساری و فاز دوم در شهرستان عباس آباد روستای اسب چین به مساحت 10 هکتار است.

 این مرکز شهید رجایی ساری تنها مرکز بازسازی ذخایر  ماهیان خاویاری و ماهی سفید و کپور دریایی در استان مازندران است .

وظایف و برنامه‌های تولید مرکز شهید رجایی در دوره‌های مختلف

1-پرورش کپور ماهیان با هدف تولید گوشت از سال 1353

2-تکثیر و تولید لارو و بچه ماهی کپورماهیان برای استا نهای مازندران، سمنان،تهران وخراسان از سال 1361 تا 1374

3-تکثیر و رهاسازی ماهی سفید از سال 1367

4-تکثیر و رهاسازی انواع ماهیان خاویاری از سال 1374

5- تکثیر و تولید کپور دریایی از سال 1386

6-پرورش ماهیان خاویاری با عنوان پایلوت با هدف تامین مولد، تولید خاویار و حفظ خزانه ژنی از سال 1378 

7- خصوصی تکثیر و پرورش فیل ماهی پرورشی از سال 91با هدف تامین بچه ماهی مورد نیاز بخش خصوصی برای اولین بار درایران در این مرکزآغاز شده است.

8-فعالیت‌های جانبی مثل پرورش قزل آلا ، ماهی آزاد و سوف در مقاطع مختلف

9-فعالیت‌های تحقیقاتی و آموزشی ، آموزش صدها دانشجوی کارآموز از دانشگاههای سراسر کشور، همکاری و مشاوره در اجرای طرح‌های تحقیقی و پروژه‌های دانشگاهی و ...

مرکز شهید رجایی علاوه بر انجام وظایف تولید از جایگاه علمی و تحقیقاتی ارزشمندی برخوردار است . هر ساله چندین طرح تحقیقی و پروژه‌های دانشگاهی در مقاطع مختلف کارشناسی،کارشناسی ارشد و دکترا با امکانات و کمک و مشاوره کارشناسان مرکز انجام می‌گیرد

تعداد زیادی از فارغ التحصیلان شیلات و اساتید فعلی دانشگاه‌ها ، دوره کارآموزی خود را در مرکز شهید رجایی گذراندند یا پروژه‌ها و طرح‌های خود را در مرکز اجرا نموده اند.

 مرکز شهید رجایی از بدو تاسیس، کلیه طرحها و برنامه‌های مصوب شیلات را اجرا و به وظیفه خود عمل نموده است و این پتانسیل را داشته که خود را با تغییر برنامه‌های تولید هماهنگ کند.

الان هم با وجود تمام مشکلات و کمبودها توانایی ورود  به عرصه‌های جدید تولید و بازسازی ذخایر ، انجام پروژه‌های تحقیقی و آموزشی و .... را دارد.

اهم فعالیت‌های مرکز شهید رجایی در طی 30 سال:

• رهاسازی ماهی سفید نزدیک به یک میلیارد 800  میلیون قطعه در 31 رشته رودخانه سراسر استان مازندران

 نتیجه  : ارتقاء ظرفیت صید و برداشت از سیصد تن در سال 63 به بیش از هفت هزار تن در سال‌های جاری

• رهاسازی مستقیم لارو ماهی سفید  بیش از 120 میلیون قطعه

• رهاسازی کپور دریایی  بیش از 11 میلیون قطعه

• رهاسازی بچه ماهی خاویاری بیش از 41 میلیون قطعه

• تحویل نزدیک به   130000  قطعه بچه فیل ماهی ازون برون قره برون پرورشی به بخش خصوصی
• پرورش و نگهداری ماهیان خاویاری با هدف مولد سازی و حفظ خزانه ژنی
• پرورش کپور دریایی با هدف مولد سازی و حفظ خزانه ژنی
• پرورش ماهی سفید با هدف مولد سازی و حفظ خزانه ژنی
• تولید بچه ماهی کپور دریایی با وزن بالا برای پرورش در قفس‌های دریا

مهمترین اهداف  این مرکز:

• حفظ خزانه ژنی گونه‌های بومی دریای مازندران
• بازسازی ذخایر دریا جهت ارتقا سطح تولید و اشتغال
• کمک به توسعه صنعت آبزی پروری  (خاویاری – استخوانی)

    اهداف کمی برنامه ششم :

صید و برداشت بی رویه و تخریب زیستگاه و مناطق تولید مثل آبزیان دریای خزر از طرف دیگر ، موجب کاهش شدید ذخایر انواع ماهیان شده است ، بطوریکه بسیاری از گونه‌ها در خطر انقراض قرار گرفته یا منقرض شده اند . برهمین اساس ذخایر ماهیان استخوانی به شدت کاهش یافته و ماهیان خاویاری در معرض خطر انقراض قرار دارند.  با توجه به شرایط نا مناسب دریا و رودخانه‌ها و کاهش شدید و نزدیک به صفر تولید مثل طبیعی ، تکثیر و رها سازی بچه ماهی ، یک راه نسبتا مناسب برای بازسازی و حفظ ذخایر ماهیان است که مورد قبول کارشناسان می‌باشد

مرکز شهید رجایی ساری به منظور حفظ و بازسازی ذخائر گونه های  ارزشمند دریای خزر به شرح زیر
می باشد:

1-  تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری.     2-  تکثیر و پرورش ماهی سفید.    3-  تکثیر و پرورش کپور دریایی. که سالانه پس از تولید بچه ماهیان به تعداد مورد نظر  در رودخانه‌های مناسب منتهی به دریا خزر که از شر ایط مناسبی برخوردار باشند رها سازی می‌شوند.

علاوه بر انجام برنامه ابلاغی سازمان شیلات به مرکز،

مازاد تولید به منظور همکاری به سایر مراکز  بازسازی ذخایر استانهای شمالی گیلان و گلستان انتقای یافت که شامل:

• ارسال بیش از 418 میلیون قطعه لاروماهی سفید

• ارسال 20 تن تخم لقاع یافته ماهی سفید

• بیش از 30 میلیون قطعه لارو خوابیده ماهیان خاویاری

اهمیت مرکز شهید رجایی ساری و لزوم ادامه فعالیت :

1-بازسازی ذخایر ماهی سفید دریای خزر

2- بازسازی ذخایر کپور دریایی و سایر ماهیان استخوانی

3- بازسازی ذخایر انواع ماهیان خاویاری

4- پرورش ماهیان خاویاری با هدف تامین موارد و حفظ خزانه ژنی

5- تولید بچه ماهی خاویاری مورد نیاز بخش خصوصی

6- اجرای برنامه‌های شیلات در مواقع ضروری

7-مشاوره ، همکاری و اجرای پروژه‌های تحقیقی

8- آموزش دانشجویان رشته شیلات و .... دانشگاههای کشور تحت عناوین کارآموز و کارورز و....

ادامه فعالیت این مرکز با توجه به شرایط دریا و رودخانه‌ها برای بازسازی ذخایر ماهیان بسیار ضروری است نه تنها ضروری است که باید توسعه یافته و سایرگونه‌های در معرض خطر را تحت پوشش قرار دهد.

این مرکز با تکثیر و تولید ماهی سفید، ماهیان خاویاری ، کپور دریایی ، تولید لارو و بچه ماهی کپور ماهیان پرورشی مورد نیاز استانهای تحت پوشش و کشور، پرورش و نگهداری مولدین خاویاری و حفظ خزانه ژنی این ماهیان ، تکثیر ماهیان خاویاری پرورش و تولید و تحویل بچه ماهی خاویاری به بخش خصوصی ، نقش بزرگی در بازسازی ذخایر ماهیان دریا ، توسعه صنعت آبزی پروری داشته و در آینده نیز می‌تواند داشته باشد.

بنابراین حفظ این مرکز به عنوان یک واحد ارزشمند ملی و در اختیار دولت ، ضروری است .  با حفظ مراکزی مثل مرکز شهید رجایی می‌توان به آینده بازسازی  ذخایر و توسعه صنعت پرورش ماهی و پیشرفت علمی شیلات امیدوار بود.

1-بررسی وضعیت مولدین ماده                   2-بررسی وضعیت مولدین نر                     3-تزریق هورمون

4-استحصال خاویار به روش میکروسزارین  5 -تخم ماهاین خاویاری      6-جداسازی مایع تخمدان از سلومیک

7-اسپرم گیری                   8-رقیق سازی اسپرم                   9-رفع چسبندگی توسط خاک رس و تانن

10-انتقال تخم‌های لقاح یافته به انکوباتور یوشچینکو     11-انتقال تخم‌های لقاح یافته به انکوباتور مک دونالد  

  12-لارو ماهیان دارای کیسه زرده     13-لارو خوابیده              14-لارو در حال تغذیه  

    15-بچه ماهیان خاویاری

1-مولدین ماهی سفید              2-صید مولدین از رودخانه ها                  3-عملیات تخم گیری

4-عملیات اسپرم گیری و لقاح   5-انکوباسیون تخم ماهی سفید     6-رها سازی لارو به استخر خاکی

7-غذادهی بچه ماهی     8-صید بچه ماهی سفید از استخر خاکی      9-حمل و رها سازی به رودخانه‌های استان

1-تعیین وزن ماهیان مولد       2-تزریق  ماهیان مولد                       3- هورمون

4-استحصال تخم                           5-اسپرم گیری                        6-لقاح تخم و اسپرم

7-غذادهی به لارو ماهیان داخل استخر 8- صید بچه ماهیان  9- رهاسازی بچه ماهیان به رودخانه ها

تکثیر ماهی سفید در رود خانه‌های استان در شرایط بیماری کرونا (سال 1400)

                                                                                            تکثیر ماهی سفید

محل استقرار نیرو‌ها تکثیر ماهی سفید در رودخانه                          انکوباتور سس گرین جهت تخم ماهی سفید در رودخانه